"پارادایم شیفت به عقب؛ استراتژی اردوغان در خاورمیانه"

به گزارش جام جم آنلاین، مرج دابق نام نبردی است که در ۸ آگوست ۱۵۱۶ میان امپراتوری عثمانی و صاحبان زمین، نزدیک شهر حلب سوریه رخ داد، که در آن سلطان سلیم یکم عثمانی، بر مالکان چیره گشت.

وقتی امروز بر سیاست های چند وجهی دولت اردوغان می‎نگریم، پی برشباهتهای قابل توجه‎ بین افکار جاه‎طلبانه وی با سلاطین عثمانی می‎بریم.

در حالی که اظهارات اخیر مقامات ترک حکایت از نوعی تعادل و نرمش در بحث تحولات میدانی دمشق داشت؛ یورش به شهر جرابلس سوریه، امیدها را برای نقش بسزای آنکارا در آینده بحران منطقه کم رنگ نمود.

اما راهبرد منطقه‎ای ترکیه، آن‎طور که دولتمردان این کشور ادعا می‎کنند قابل ارزیابی نخواهد بود. به نظر می‎رسد دلجویی‎های «جو بایدن» معاون رییس جمهور و فرستاده ویژه واشنگتن به آنکارا، ظرف چند روز گذشته بی تأثیر نبوده است.

چرا که پس از کودتای نافرجام در ترکیه نقش سازمان‎های جاسوسی ایالات متحده در این براندازی بر همگان نمایان شد و پس از آن بود که؛ چرخش مواضع اردوغان به شرق به ویژه تهران – مسکو در تضاد با سیاستهای واشنگتن در خاورمیانه قرار گرفت.

حال، اینکه چرا ترکیه تا این اندازه بر نقش موازنه منفی خود در تحولات منطقه، بویژه سوریه و عراق تأکید دارد؟ پاسخ به این سوال ریشه در تاریخ کهن ترکها دارد.

وجود مسئله کردها و احتمال استقلال آنها در سوریه، مناطق نفتی شمال عراق و نیز حضور اقلیت ترکمن در این کشور، همه از منافع ترکیه و از عوامل موثر بر امنیت ملی این کشور محسوب می‌شود.

کردهای عراق و سوریه در مناطق سلیمانیه، اربیل ، دهوک ، موصل ، کوبانی و... به دنبال تجزیه امپراطوری عثمانی ، این مناطق از جمهوری ترکیه جدا شد.

سوریه وعراق به دلیل موقعیت استراتژیک به جهت ارتباط با جهان غرب و تجارت بین‌المللی به ترکیه نیاز دارد واز طرفی ترکیه نیز به دلیل موقعیت ژئوپلتیک خود و همچنین وضعیت جغرافیای سیاسی این دو نمی‌تواند نسبت به تحولات این کشورها بی‌تفاوت باشد.

از طرفی دولت اردوغان به عنوان یکی از اعضای ائتلاف ناتو و به عنوان یکی از کشورهای مطرح خاورمیانه درصدد نقش‌آفرینی در این منطقه استراتژیک و ایجاد الگوی پان‌ترکیسم (ملی گرایی ترکی) در صحنه تحولات است.

با توجه به مسایل مطروحه، اردوغان قصد دارد به نیابت ازائتلاف آمریکا و متحدانش در ناتو با احداث یک خاکریز تدافعی و تهاجم ایضایی در واکنش به همکاری نظامی و مستشاری ایران، روسیه، سوریه و عراق که به جهت از بین بردن تروریسم شکل گرفته است، نقش آفرینی کند.

به نظر نمی‌رسد که سودای احیای امپراطوری عثمانی و بازپس‌گیری سرزمین‌های جدا شده از آن برای ترک‌ها محقق گردد، بنابراین راهبرد آنکارا را در منطقه می‌توان یک عقب‌گرد و خطای فاحش سیاسی در حوزه بین‌المللی و به عبارتی پارادایم «شیفت» به عقب تعریف نمود.

محمدرضاشجاعیان